Psikolojik Danışman Rümeysa İpek, Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik bölümünden mezun olduktan sonra bir yıl özel okulda okul psikolojik danışmanı olarak çalışmalarına başladı. Şimdi ise kurucusu olduğu Solis Psikoloji’de danışmalarını almaya devam ediyor. Özellikle oyun terapisi, resim analizi, dikkat eksikliği ve hiperaktivite, kişilerarası İlişkile ve gerçeklik terapisi alanında çalışmalarını yürüten Rümeysa İpek ile oyun terapisi hakkında TİHA söyleyişi yaptık.
İpek, “Amacımız çocuğun iç dünyasını güvenli bir şekilde oyuncaklardan yararlanarak, yansıtabilmesini sağlamak” dedi.
Oyun terapisi nedir ve nasıl uygulanır?
Aslında oyun çocuğun iç dünyasının yansımasıdır. Oyun terapisinde de bizim amacımız çocuğun iç dünyasını güvenli bir şekilde oyuncaklardan yararlanarak yansıtabilmesini sağlamak. Oyun terapisi, çocukların oyun odasında güvenli alanı kurduğunda kendi iç dünyasının, kendi duygularını, yaşadıkları olayları daha iyi çözümlediği ve bunları daha iyi kontrol edebildiği bir terapi yöntemi.
Oyun terapisi ile normal oyun arasındaki fark nedir?
Yani şöyle normal de çocuk her zaman aynı oyunu oynar ama bir terapistin yanında terapist bunu anlamlandırır ve bu süreci çözümler. Çocuk evde de oynadığı oyuncaklarla iç dünyasını yansıtır. Burada ki fark yanında bir terapistin olması, bir kontrolün olması. O koşulsuz kabulü hissedilmesi, çocuğun belki daha güvenli, daha kuşku duymadan olabildiğince iç dünyasının yansıtması, aslında yine dediğim gibi aynı şey çıkıyor oyun evet var ama bir terapistte var.
“BİZİM ÜLKEMİZDE RUH SAĞLIĞI YASASI YOK!”
Bu mesleği yapanların eğitimi, deneyimi ve uzmanlık alanları nasıl olmalıdır?
Yani biz en çok bundan şikayetçiyiz, maalesef şu an üniversitelerde belli ücretlerle herkes bu eğitimleri alabiliyor. Çünkü bizim ülkemizden ruh sağlığı yasası yok. Bizler bir an önce ruh sağlığı yasasının çıkmasını talep ediyoruz. Psikolojik danışmanlık ve rehberlik ya da psikoloji mezunlarının bu eğitimi vermesini istiyoruz.
Ruh sağlığı yasası dediniz. Nedir bu ruh sağlığı yasası?
Ruh sağlığı yasası, insanların zihinsel sağlıklarını korumak ve iyileştirmek için devletin ve toplumun aldığı önlemleri ve sunduğu hizmetleri düzenleyen bir yasa. Yani meslekleri ayıran bir yasa. Bu yasa sayesinde hem bizim haklarımız hem de danışanların hakları koruma altına alınacak. Bu sayede alanın dışındakiler, aldığı iki saatlik sertifikayla bu eğitimi veremeyecekler.
Hangi yaş gruplarına ve sorunlarına oyun terapisi uygun bir yöntemdir?
Aslında 2 yaştan başlıyor 11 yaşa kadar gidiyor, en çok benim karşılaştığım ya da faydalı olabildiğimiz sorunlar da kardeş kıskançlığı, bağlanma sorunları, tırnak yeme, altı ıslatma, saldırganlık içe kapanıklık özgüven problemleri ve tuvalet eğitiminde zorlandığı süreçlerde, oyun terapisi oldukça faydalı oluyor.
Terapi seanslarında hangi malzemeler kullanılır ve bu malzemeler nasıl seçilir?
Duysal, sosyal, bilişsel birçok gelişim alanını destekleyen malzemeleri seçiyoruz. İnanın çok fazla malzeme kullanılıyor top, araba, kuklalar, oyun hamurları, oyuncak silahlar, bazı meslek aletleri, bebekler, hayvanlar… Mesela kuklalar daha çok sosyal becerileri geliştirmek için kullanıyoruz. Oyuncak silah ani öfke , acı ölüm bunları yansıtıyor. Fakat Çocuk sürekli oyuncak silahla oynarsa biz bunun dikkate alırız. Oyun terapisinde oyun hamurları da önemli yer alıyor. Örneğin çocukların stresini azaltmaya, özgüvenlerini artırmaya ve sosyal becerilerini geliştirmeye de katkıda bulunurken çocuk terapistle de iletişimi kolay kuruyor.
“TERAPİ SADECE ÇOCUĞUN SINIRSIZ OYNAMASI DEĞİL”
Oyun terapisi sırasında çocuklarla nasıl iletişim kuruyorsunuz?
Çocuk zaten iç dünyasında kendi bilinçaltını oyun sırasında yansıtıyor. Biz sadece onu gözlemliyoruz onun güvende olduğunu hissettiriyoruz ki çocuk da iç dünyasını daha rahat yansıtabilsin. Çocuğa karşı bazen sınır koyuyoruz ama kesinlikle tutarlı oluyoruz, bazen de seçenek sunuyoruz. Çocuklar kuralların olduğunu bilmeli, oyun terapisi sadece çocuğun sınırsız oyun oynaması değil. Çünkü oyun terapisi sırasında çocuğa bazı komutlar veriyoruz onların bu komutlara uyumalarını istiyoruz.
“DUYGULARININ KONTROLÜNÜ SAĞLAMAYI ÖĞRENMELERİNE İHTİYAÇLARI VAR”
Çocuklar için oyun terapisi neden önemlidir?
Aslında biz çocukların, o güvenli ortamda duygu ve deneyimlerini yaşamalarına olanak sağlıyoruz. Çünkü çocukların içinde bulunduğu ortamı ifade etmelerine ihtiyaçları var. Duygularının kontrolünü sağlamayı öğrenmelerine ihtiyaçları var. Burada onu çok daha iyi kazanabiliyorlar. Kendilerini kontrol etme becerilerini kazanıyorlar. Aslında onların gelişimini destekleyen bir süreç o yüzden çocuklar için oyun terapisi çok önemlidir.
“ÇOCUK İÇİN OYUN ODASI EN ÇOK İSTEDİĞİ YER AMA ÇOCUK OYUN İSTEMİYOR”
İhtiyacı olan her çocuk oyun terapisinde aktif olabiliyor mu? Olmadığı zaman ne yapıyorsun?
Yani şöyle bizim yetişkinde de çocukta da direnç dediğimiz bir şey var. Her ne kadar oyuncak onlar için cazip olsa da bazen onu oynamak istemiyorlar, ya da içeri girmek istemiyorlar halbuki bir çocuk için oyun odası en çok istediği yer ama çocuk istemiyor. Terapinin yapıldığı oyun odasını güvenli hale getirmek oyun terapisine gelen çocuklar için çok önemli. Onları zorla terapi odasına sokmak uygun değil. Çocukların dilinden konuşmak, sevebileceği şeyleri bulmak, biraz zaman alan bir süreç. Örneğin terapi odasında değil ben koridorda yapıyorum, yavaş yavaş içeriye alıyorum, çocuğa koridorda birkaç oyuncak gösteriyorum, hadi içeride de bunlar var bakalım mı? onun fikrini soruyorum, ona buraya gireceksin değil, buraya girmek ister misin? yani bu şekilde biraz daha cesaretlendirip bize güvendikten sonra o direnci kırıyor. Ama direnç başlarda rastladığımız bir şey özellikle bağlanma sorunlarında çocuk zaten ayrılmak istemiyor.
Çocuklarda bağlanma sorunu neden oluyor?
Aslında bağlanma sorunun birçok sebebi var. Acıktığında anne zamanında emzirmediyse ya da altını kirlettiğinde hemen temizlenmediyse, çocuk kendini güvende hissedemediyse ya da günümüzde bazen ebeveynler çok yapıyor, çocuğa yalan söyleyip kaçıyorlar, anneanneye veya babaanneye emanet ediyorlar. Çocuğa görünmeden gitmeye çalışıyorlar. Hayır anlatın çocuğa, ağlayabilir ama sizin gittiğinizi bilsin, güvende olduğunu bilsin ya da geldiğinizde çocuğa aldığınız ufak bir hediye ile çocuk o güvenli alanını hissetsin. Yani çocuğa yanaşırken biraz daha objektif olmak, onun ihtiyaçlarını zamanında karşılanması oldukça önemlidir. Sonuç olarak bu durumlarda bağlanma sorunu olmaması için ebeveynlerin burada çok dikkatli olması gerekiyor.
Oyun terapisinin zorlukları ve avantajların nelerdir?
Bize de çok iyi geliyor. Ben o terapi süreci sonlandığında o çocuğunun sorumlu problemi çözüldüğünde ya da ailenin buradan mutlu ayrıldığında, bundan çok büyük bir mesleki doyum alıyorum. Zaten çocuğa çok büyük faydalar sağladığını biliyor olmak, bunları destekliyor olmak, bizim için çok büyük avantaj. Dezavantajlar da şöyle maalesef her şey terapi ortamında değil biz bu çocuğu buradan çıktıktan sonra eve yolluyoruz, sosyal çevreye yolluyoruz. Burada ilerleme kaydettiğimde, ailenin farklı sebeplerinden ötürü bu süreç durduğunda ya da aile tarafından desteklenmediğinde ben kendimi de çaresiz hissediyorum. Çünkü burada hiçbir şey yapamıyorum ya da yaptığım fayda etmiyor, süreklilik kazandırmıyor. Terapi sürecini çocuğun ailesi ve sosyal çevresi de etkiliyor. Ben zaten oyun terapisi sürecinden çıktıktan sonra 45 dakika çocukla biri seans yaptıysam, yarım saatte aileyle görüşüyorum. Çünkü o çocuk o ailenin yanında büyüyecek, ailenin de bir şeyleri öğrenmesi fark etmesi anlaması gerekiyor. Ebeveynin de rolünün çok önemli olduğu bir süreç, sadece bize bağlı olmaması da bazen üzüyor tabii ki…
“ANNELER YARDIM ALMAYA DAHA İSTEKLİ”
Danışmana ihtiyacı olan çocuğa anne ve babanın yaklaşımları nasıl oluyor? Çocuğun durumunu hemen kabulleniyorlar mı?
Anneler yardım almaya daha istekliler. Anneler daha detaycı oldukları için çocukta ters giden bazı davranışları fark ediyorlar, kabulleniyorlar ve uzmana götürmeye daha açıklar. Ama babalar çocuk bu düzelir diye direnç gösteriyorlar. Bu yüzden babalarla iletişim kurmak daha zor. Özellikle bazı ailelerde hani mesela örnek veriyorum sadece baba çalışıyorsa anne diyor ki hocam getirmek istiyorum ama babaya göre sorun yok getiremiyorum, baba istemiyor çünkü baba diyor ki geçer tabii ki genelleme yapmak doğru değil ama en çok benim rastladığım babalar da o direnç daha zor kırılıyor.
İpek, “Çocuk kitapları; çocukların duygularını tanımalarına, anlamalarına ve yönetmelerine de destek olur”
Oyun terapisi alanına ilgi duyanlara ne tavsiyelerde bulunursunuz?
Yani dediğim gibi kendilerini her zaman geliştirsinler, okumayı çok yapsınlar, sadece terapi alanında değil benimde yan odamda çocuk kitaplarım var, boş zamanlarımda onları okuyorum. Çünkü çocuk kitapları, oyun terapisinde, çocukların duygusal, bilişsel ve sosyal gelişimlerine katkı sağlıyor. Çocuk kitapları, çocukların hayal güçlerini, yaratıcılıklarını, ifade becerilerini ve özgüvenlerini artırmalarına yardımcı olur. Ayrıca oyun terapisinde, çocuk kitapları çocukların ilgi alanlarına, yaş seviyelerine ve ihtiyaçlarına uygun olarak seçilmeli ve terapist tarafından rehberlik edilmeli. İlave olarak çocuk kitapları çocukların duygularını tanımalarına, anlamalarına ve yönetmelerine de destek olur, çocukların hem de terapistlerin iş birliği ve iletişimini güçlendirir. Ayrıca gündelik hayatta da çocuklarla her daim iletişimde olsunlar. Bazen de onlarla vakit geçirmek için fırsat yaratsınlar.
Muhabir: Nuray Şengün
