KARABÜK(TİHA) – Safranbolu’da bulunan kuş evlerinin unutulmaması ve insanların bu kültürü sürdürebilmesi için çalışmalar yapan Bilal Belder, yazdığı makale ile bu merhamet sembolü olarak bilinen kuş evlerinin yok olmaması için çabalıyor.
Safranbolu, çeşitli uygarlıkları içinde bulunduran bir kültür şehri olmasıyla birlikte tarihi evleri, sokakları, çeşmeleri, camileri, köprüleri ve hanlarıyla birlikte tarih kokuyor. Bu tarihi yapının önemli unsurlarından birisi de kuş evleri. Karabük’ün Safranbolu ilçesinde 1976 yılında doğup büyüyen Bilal Belder, ortaokulu ve liseyi Safranbolu’da bitirdi. Geçmişten günümüze kadar dayanan Safranbolu evlerinde, camilerinde ve köprülerinde bulunan ve dikkatle bakıldığında görülen kuş evlerinin unutulduğunu ve hayvanların yaşam alanlarının daraldığını belirten Belder, bunun önemini gelecek kuşaklara aktarma ve bu kültürün devam edebilmesi için bir yazı kaleme aldı. Yazım aşaması 4 ay süren ve zorlayıcı bir süreç olduğunu dile getiren Belder, yaptığı çalışmada kuş evlerinin birçok çeşidi olduğunu ve bazı kuş evlerinin restorasyon sürecinde yok olduğunu söyledi. Safranbolu’daki Eski Çarşı ve Kıranköy’de bulunan kuş evlerinden elimizde kalan kültürel miraslarının önemini anlatmak ve gelecek kuşaklara aktarılabilmesi için yazı ve fotoğraf arşivi ile yazdığı makale hakkında Belder ile bir söyleşi gerçekleştirdik.
Kuş evlerinin tarihçesi nedir?
Türk tarihinde kuşlar İslamiyet öncesinden bu yana uçabildikleri için Gök Tanrı’ya ulaştıklarına inanıldığını belirten Belder, sonrasında atalarımızın kuşlara merhamet göstergesi olarak kuş evleri yaptıklarını belirtti. Belder, “Çoğu araştırmacıya göre en eski kuş evi örneğinin 13. yüzyılın başında Sivas’ta bulunan İzzettin Keykavus Şifahanesi’nde olduğu biliniyor” dedi.
Kuşların ekosisteme katkısı nedir?
Her canlı gibi kuşlarında da ekosisteme katkısı olduğunu belirten Belder, “Kuşların doğaya birçok yönden katkısı bulunuyor. Birincisi bir meyveden aldığı çekirdeği başka bir yere götürüp düşürmesi ile bitkilerin çoğalmasını sağlıyor, ikincisi ise zararlı böcekleri yiyerek doğadaki bitkilerin sağlıklı yaşamını sürdürmesini sağlıyor” dedi.
Safranbolu’daki kuş evlerinde en çok karşılaştığımız kuş türü neydi?
Safranbolu’da en çok serçeler için yapılan yuvalara rastladığını belirten Belder, En çok serçelerin yaşamını sürdürmesi için yapılan kuş evleri mevcut, daha çok olma sebebi ise savunmasız küçük kuşlar olmaları ve yırtıcı kuşlardan korunmaları için yapıldığını düşünüyorum” dedi. Safranbolu Eski çarşıda bulunan İzzet Paşa Cami’sinde ve Kazdağlıoğlu Camisi’nde ağırlık kulelerinde olan güvercin yuvaları bulunuyor.
Safranbolu’da bulunan kuş evleri başka şehirlerde var mı?
Kuş evlerinin Türkiye’nin bir çok şehrinde bulunduğunu belirten Belder, İstanbul başta olmak üzere kuş evi örnekleri; Bursa, Amasya, Tokat, İzmir, Kayseri, Ankara, Kastamonu, Bolu gibi Anadolu’nun bir çok illerinde olduğunu dile getirdi.
Kuş evlerinin çeşitleri var mı?
Kuş evlerinin çeşitlerinden bahseden Bilal Belder, “Safranbolu evlerinde, camilerinde bulunan kuş evlerinin hepsini gözlemlediğimde görünüşlerinin farklı olduğu anlaşılabiliyor” dedi. Belder, Kuş evlerinin çeşitleri olarak İzzet Mehmet Paşa Camideki kesme taşlara açılan kemerli oymalı şekiller, Ulu Cami’deki kesme taş üzerine açılmış delikler, Kazdağlıoğlu Camisi’ndeki kiremitten yapılan kare ve yuvarlak şekilli yuvalar, Köprülü Mehmet Paşa Camideki kiremit ve taş kullanılarak çıkmalı yapılan yuvalar, Cinci Hamamı’nda taş ve tuğla aralarına boşluklar bırakılarak yapılan kuş evleri mevcut.
Safranbolu’da ilginizi çeken bir kuş evi var mıydı?
Belder, “Kıranköy’ de bulunan yılanlı evde bir kuş evi var o çok dikkatimi çekti evin ilk sahibi Rum olduğu için kuş evlerinin altına Rumca kendi ismini yazdırdığını gördüm”dedi. Belder, yazıları çözebilmek için arkadaşından yardım aldığını da ekledi.
Kuş evleri yapıların hangi bölgesine yapılıyor?
Bilal Belder, “Eski insanlar özellikle kuş evlerini saçak altına yapmayı tercih ediyorlar, güneş gören yerlerine, özellikle rüzgar ve yağmur almamasına da dikkat ettiklerini ve Safranbolu’da bulunan kuş evlerinin birçoğu kuşlar için daha yaşanabilir bölge olduğundan kaynaklı güney cephesine yapılmıştır” dedi.
Kuş evleri Safranbolu’da kaç binada var?
Safranbolu’da 22 binada kuş evi örneğine rastladığını belirten Belder, 6 tanesi camilerde, 1 tanesi türbede, 1 tanesi hamamda, 1 tanesi mektepte, 1 tanesi köprüde, 3 tanesi ticarethanelerde, 9 tanesi ise ev tipi binalarda gördüğünü dile getirdi. Ayrıca Eski Çarşıdaki Eski Belediye Binası, Ticarethane Binası ve Cıngıllıoğlu Sanat Galerisi Binasın da bulunan kuş evlerinin yanlış restorasyon ile günümüze gelmediğini belirtti.
Kuş evlerinin önemini günümüz insanlarına nasıl aktarabiliriz?
Kuş evlerinin insanlara gösterilmesi gerekir bunun için Turist gezilerinde turistleri kuş evlerinin bulunduğu binalara özellikle götürülmeli ve anlatılmalıdır. Belder, “Kuş evlerinin bulunduğu binalara restorasyon çalışmalarını yapan kişilere özgün haline dikkat etmeleri gerektiğini anlatmalıyız” dedi.
